Cite this as: Oniszczuk, A. and Wrzosek, J. 2024 Finding the Wrong People. Challenges of contemporary archaeology in Poland, Internet Archaeology 66. https://doi.org/10.11141/ia.66.4
The immediate past has been of interest within Polish archaeology only very recently. Research was first undertaken in 1967 and was incidental, tending not to change the general view of archaeologists focused on periods spanning prehistory to the Middle Ages, and then gradually adding the 17th and 18th centuries. A permanent change came in the 1990s with the emergence of development-led archaeology in Poland. Excavations preceding construction of motorways and other infrastructure projects revealed relics dating back to 1800-1945 on an unprecedented scale. Initially, insufficient historical knowledge made archaeological research particularly difficult. Now, after a few decades, this pioneer era is coming to an end, and there are archaeologists focusing mainly on the contemporary period e.g. archaeology of armed conflicts in the broadest sense of the term or narrowly specialised forensic archaeology.
Nevertheless, the challenges of contemporary archaeology still exist. They are related to the key heritage management issues and significant consequences (including financial consequences) of resulting administrative decisions with regard to archaeological heritage of the 18th-20th centuries. In this article, individual challenges are discussed with regard to archaeology and memory, systems of heritage protection as well as preservation and research. Selected case studies are used to illustrate them all.
The omission of time boundaries in binding legal definitions of both monuments and archaeological monuments is perfectly fine, because this ensures that all the relatively new relics are, in theory, as protected as older ones regardless of their state of preservation. However, in practice, archaeological research of a 19th-20th century site can cause confusion, from the first application for a research permit up to choosing a storage facility for the finds and their proper permanent curation. In order to go beyond the state-of-the-art in Poland, this article presents several solutions consistent with the existing legal framework. However, a uniform approach is still to be developed, even within the archaeological community.
Corresponding author: Agnieszka Oniszczuk
aoniszczuk@nid.pl
Narodowy Instytut Dziedzictwa (National Institute of Cultural Heritage), Poland
Jakub Wrzosek
Narodowy Instytut Dziedzictwa (National Institute of Cultural Heritage), Poland
Figure 1: Examples of finds from the excavations at the former Gęsia Street in Warsaw dating to WWII part of the Jewish ghetto. © J. Wrzosek, 2023
Figure 2: Examples of finds from the excavations at the former Gęsia Street in Warsaw - dating to WWII part of the Jewish ghetto. © J. Wrzosek, 2023
Figure 3: Wreck of a 19th-century steamboat located in the shallows of the Bug river, near the village of Bojany, c. 85km east of Warsaw. © SNAP Oddział w Warszawie, 2014
Figure 4: Wreck of a 19th-century steamboat from the Bug river - site recording in 2014. © SNAP Oddział w Warszawie 2014
Figure 5: Wreck of a 19th-century steamboat from the Bug river - site recording and the resulting drawing. © SNAP Oddział w Warszawie, 2014
Figure 6: Fragment of the Kierbedź Bridge - the first steel bridge over the Vistula River in Warsaw built in 1859-1864 - presented near the Road and Bridge Research Institute in Warsaw. © Adrian Grycuk, 2017, CC BY-SA 3.0 PL
Figure 7: Fragment of the so-called 'II bridge' from the 1870s, originally located near the Warsaw citadel, presented near the Road and Bridge Research Institute in Warsaw. © Adrian Grycuk, 2017, CC BY-SA 3.0 PL
Table 1: Comparison of approaches to 19th-20th century relics depending on their recognition as heritage
Bohr, M. 2015 'Osada kultury przeworskiej i ślady dziaƗań z okresu I wojny światowej w Nienowicach, stan. 17, pow. jarosƗawski, woj. podkarpackie/Przeworsk culture settlement and the traces of activity from the period of World War I, site 17, JarosƗaw district, Podkarpackie Voivodeship', Raport 10, 187-217. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-edb8d258-2545-482a-be5a-9e54ead3f0fa
Borkowski, T. and Trzciński, M. 2017 'Metodyka badań archeologii sądowej - archeolog na miejscu przestępstwa/Research methodology in forensic archaeology - archaeologist at the crime scene', Ochrona Zabytków 2, 109-26. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-c75b3b68-cdb0-46b3-b17c-043c71686dc0
Carman, J. 2013 Archaeologies of conflict. (= Debates in archaeology), London: Bloomsbury Publishing Plc.
Jankowski, A., Paczuski, A. and Wrzosek, J. 2018 'ŻoƗnierze czy powstańcy? Groby wojenne w KaƗuszynie, pow. miński, woj. mazowieckie w świetle badań archeologicznych/Soldiers or insurgents? War graves in KaƗuszyn, Mińsk District, Mazowieckie Voivodeship in the light of archaeological research', Raport 13, 113-36. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-daa47cf5-287c-4027-8ff3-9254712b2ad1/c/Jankowski_Paczuski_Wrzosek_2018.pdf
Karasiewicz K., KieƗbasińska, M. and Rogusz, M. 2021 'Nadma, gm. Radzymin, woj. mazowieckie: miejsce upadku samolotu Messerschmitt 110 - archeologiczny przyczynek do badań historii walk powietrznych we wrześniu 1939 r./Nadma, Radzymin Commune, Mazowieckie Voivodeship: the crash site of a German Messerschmitt 110 fighter. An archaeological contributory study to the research into the history of the aerial warfare of September 1939', Raport 16, 169-234. https://raportarcheologiczny.nid.pl/wp-content/uploads/2022/07/Raport-16_Karasiewicz-et-al.pdf
Kiarszys, G. 2019 Atomowi żoƗnierze wolności. Archeologia magazynów broni jądrowej w Polsce. Uniwersytet Szczeciński. Rozprawy i Studia 1006 (1180). Szczecin: wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Kruppé, J. 1961 Studia nad ceramiką XIV wieku ze Starego Miasta w Warszawie, WrocƗaw: ZakƗad Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw. Polskiej Akademii Nauk.
Mazurek, M., Muzolf, P. and Sznajdrowska-Pondel, A. 2017 'Relikty dziaƗań wojennych zarejestrowanych podczas badań archeologicznych na stanowisku militarnym 1-24 w Lesie PuƗawskim/Warfare remains found during archaeological research on a military site 1-24 in Las PuƗawski', Raport 12, 199-212. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-39393c8a-75b0-4d56-8023-57b57ce03826
Miechowicz, Ł. 2014-2015 Karta ewidencyjna zabytku archeologicznego: AZP 47-74/55, unpublished inventory site sheet.
Narodowy Instytut Dziedzictwa 2020a 'Standardy prowadzenia badań archeologicznych. Cz. 1. Badania nieinwazyjne lądowe', Kurier Konserwatorski 17, 9-49. https://ksiegarnia.nid.pl/wp-content/uploads/2022/07/Kurier-Konserwatorski-17.pdf
Narodowy Instytut Dziedzictwa 2020b 'Standardy prowadzenia badań archeologicznych. Cz. 2. Badania inwazyjne lądowe', Kurier Konserwatorski 18, 9-59. https://ochronazabytkow.nid.pl/wp-content/uploads/2019/08/OZ_2-2017_6_Szwagrzyk.pdf
Orłowska, A. 2017 'Between clause and reality – the case of unknown human remains from Kałuszyn' in A.I.Zalewska, J.M.Scott, G. Kiarszys (eds) Materiality of troubled pasts. Archaeologies of conflicts and wars, Warszawa-Szczecin: Wydział Archeologii Uniwersytetu Szczecińskiego. 121-136.
Rzepecki S. and Ryba-Kaczorowski, A. 2013 'PozostaƗości dziaƗań wojennych zarejestrowane na stanowisku Borkowo 16, gm. Pruszcz Gdański/Relics of war activities recorded at the site Borkowo 16, Pruszcz Gdański commune', Raport 8, 395-402. https://raport.nid.pl/wp-content/uploads/2020/03/Rzepecki_Ryba-Kaczorowski-2013.pdf
van der Schriek, M. 2016 'Dutch military landscapes. Heritage and archaeology on WWII conflict sites' in W. Börner and S. Uhlirz (eds) Proceedings of the 20th International Conference on Cultural Heritage and New Technologies 2015 (CHNT 20, 2015), Vienna: Museen der Stadt Wien - Stadtarchäologie. 1-19. http://archiv.chnt.at/wp-content/uploads/eBook_CHNT20_vanderSchriek_2015.pdf
Świątkiewicz, P. 2011 'Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w sezonach 2005-2007 w Bolimowie na stanowisku 9, pow. skierniewicki, woj. Ɨódzkie' in S. Kadrow (ed) Raport 2005-2006, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa. 189-205. https://raport.nid.pl/wp-content/uploads/2020/03/Swiatkiewicz-2011.pdf
Szwagrzyk, K. 2017 'Poszukiwanie ofiar systemu komunistycznego w Polsce. Doświadczenia i perspektywy/Search for the victims of the communist system in Poland. Experiences and perspectives', Ochrona Zabytków 2, 99-108. https://ochronazabytkow.nid.pl/wp-content/uploads/2019/08/OZ_2-2017_6_Szwagrzyk.pdf
Wrzosek, J. 2010 'Pola bitew - ważny element dziedzictwa/Battlefields as an important element of heritage', Ochrona Zabytków 1-4, 173-82. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-c771716e-0165-4956-813d-edd05f79b316
Wrzosek, J. 2016 '(Nie)zapomniana mogiƗa. Grób masowy żoƗnierzy bolszewickich polegƗych pod Ossowem w sierpniu 1920 roku/(Un)forgotten tomb. Mass-grave of Bolshevik soldiers who died near Ossów in August 1920' in A.I. Zalewska (ed) Archeologia wspóƗczesności, Pierwszy Kongres Archeologii Polskiej 1, Warszawa: SNAP OddziaƗ w Warszawie. 159-77.
Wrzosek, J. 2017 'Historyczne pole bitwy jako stanowisko archeologiczne. Wybrane problemy/Historical battlefield as an archaeological site. Selected issues', Ochrona Zabytków 2, 79-98. https://ochronazabytkow.nid.pl/wp-content/uploads/2019/08/OZ_2-2017_5_Wrzosek.pdf
Wrzosek, J. 2019 'Od archeologii pól bitewnych do archeologii konfliktów', in: H. Mik and W. Węglińska (eds), Materialne pozostaƗości konfliktów i zbrodni XX wieku w świetle najnowszych badań archeologicznych. Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. 32-42.
Wytyczne 2020a 'Wytyczne dotyczące wspóƗpracy z Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad przy wydawaniu decyzji o pozwoleniu na prowadzenie badań archeologicznych, realizowanych w trakcie budowy dróg krajowych i autostrad', Kurier Konserwatorski 19, 34-38. https://nid.pl/wp-content/uploads/2021/11/Wspo%CC%81lpraca-z-GDDKiA.pdf
Wytyczne 2020b 'Wytyczne w zakresie postępowania wojewódzkich konserwatorów zabytków w związku z dziaƗalnością na terenie naszego kraju amerykańskiej agencji rządowej Defense POW/MIA Accounting Agency', Kurier Konserwatorski 19, 79-81. https://ksiegarnia.nid.pl/wp-content/uploads/2022/07/Kurier-Konserwatorski-19.pdf
Zalewska, A.I. 2017 'Archeologia czasów wspóƗczesnych i (nie)moc dziaƗania materialnych śladów Wielkiej Wojny w Polsce/Archaeology of the contemporaneous times and the power(lessness) of physical traces of the Great War in Poland', Ochrona Zabytków 2, 47-77. https://ochronazabytkow.nid.pl/wp-content/uploads/2019/08/OZ_2-2017_4_Zalewska.pdf
Zalewska, A.I. 2018 'Ewidentne relikty wojen XX wieku w ewidencji zabytków. OddziaƗywanie wyników badań z zakresu archeologii wspóƗczesności w przestrzeniach konserwatorskiej i publicznej', Kurier Konserwatorski 15, 42-53. https://ksiegarnia.nid.pl/wp-content/uploads/2022/07/Kurier-Konserwatorski-15.pdf
Zalewska, A.I. (ed) 2019. Archeologiczne przywracanie pamięci o wielkiej wojnie w rejonie Rawki i Bzury (1914-1915). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Zalewska, A.I., Czarnecki, J. and Kiarszys, G. 2019 Krajobraz Wielkiej Wojny. Front nad Rawką i Bzurą (1914-1915) w świetle teledetekcji archeologicznej i źródeƗ historycznych. Warszawa: Fundacja Przydrożne Lekcje Historii.
Zalewska, A.I. (ed) 2022 Archeologia frontu wschodniego wielkiej wojny jako wyzwanie, Warszawa-Lublin: Wydawnictwo UMCS.
1918 Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury. Dz.U. 1918 nr 16 poz. 36. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19180160036/O/D19180036.pdf
1928 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami. Dz.U. 1928 nr 29 poz. 265 as amended. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19280290265/O/D19280265.pdf
1962 Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury. Dz.U. 1962 nr 10 poz. 48 as amended. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19620100048/U/D19620048Lj.pdf
2003 Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Dz.U. 2003, no. 162, item 1568 as amended. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20031621568/U/D20031568Lj.pdf
Internet Archaeology is an open access journal based in the Department of Archaeology, University of York. Except where otherwise noted, content from this work may be used under the terms of the Creative Commons Attribution 3.0 (CC BY) Unported licence, which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided that attribution to the author(s), the title of the work, the Internet Archaeology journal and the relevant URL/DOI are given.
Terms and Conditions | Legal Statements | Privacy Policy | Cookies Policy | Citing Internet Archaeology
Internet Archaeology content is preserved for the long term with the Archaeology Data Service. Help sustain and support open access publication by donating to our Open Access Archaeology Fund.
Home
